Een BV of NV starten brengt veel voordelen met zich mee. Een bekend voordeel is dat een aandeelhouder niet persoonlijk aansprakelijk is voor hetgeen dat in naam van de vennootschap wordt verricht. Dit klinkt als een geweldige regeling; als aandeelhouder mag je in de naam van de vennootschap alles maken zonder aansprakelijk gesteld te worden! Helaas is dat natuurlijk te mooi om waar te zijn. Het zou het recht niet zijn zonder een paar uitzonderingen op de hoofdregel.

Zodra jij je als aandeelhouder actief gaat bemoeien met de onderneming, open je een deur naar aansprakelijkheid. Het is daarom erg van belang om al bij het opstellen van de statuten en aandeelhoudersovereenkomsten goed na te denken over rollen, bevoegdheden en verantwoordelijkheden. Doe je dat niet, dan kan je zomaar de pineut zijn, zeker als schuldeisers aan de bel trekken.

Interne en externe bestuurdersaansprakelijkheid

In het ondernemingsrecht heb je interne- en externe bestuurdersaansprakelijkheid. Interne bestuurdersaansprakelijkheid houdt in de rechtspersoon zelf, dus de NV of BV, een bestuurder aansprakelijk stelt. Schuldeisers kunnen geen gebruik maken van deze interne aansprakelijkheid. In dit stuk zal worden ingegaan op de externe aansprakelijkheid, waar sprake van kan zijn wanneer de onderneming ten opzichte van derden, bijvoorbeeld zijn leveranciers, opdrachtgevers of geldverstrekkers, onzorgvuldig handelt. Waarna de bestuurder een ‘voldoende ernstig verwijt’ kan worden gemaakt van de onzorgvuldige handeling. Dit wordt gezien als een onrechtmatige daad. Voor aandeelhouders geldt dit ook.

Wanneer wordt het echt link voor aandeelhouders?

De onrechtmatige daad, geregeld in artikel 6:162 van het Burgerlijk Wetboek, is een vangnet in ons rechtssysteem. Het zegt in feite: “Als je iets doet (of nalaat) wat niet hoort, en een ander lijdt daardoor schade, dan ben je aansprakelijk”. Dat geldt dus ook voor aandeelhouders. Om meer te weten over wanneer dit het geval is, gaan we belangrijke rechtszaken langs waar de Hoge Raad heeft besloten dat een aandeelhouder aansprakelijk is.

o   Valse hoop geven: “ja hoor, wij betalen gewoon!”

Als je als aandeelhouder tegenover schuldeisers de indruk wekt dat het met de financiële gezondheid van de onderneming wel goed zit, terwijl je weet dat dat niet zo is, dan ben je fout bezig. In de zaak NBM/Securicor ging het mis toen een aandeelhouder (tevens bestuurder) zei: “geen zorgen, betaling komt goed”. De betaling kwam alleen niet goed. Het resultaat? Aansprakelijkheid wegens gewekte gerechtvaardigde verwachtingen. Let er dus op wat je tegen schuldeisers zegt.

o   Je kunt ingrijpen maar doet niets (ingrijpmacht)

Deze situatie is te zien bij hechte concernstructuren, waarbij de aandeelhouder zo nauw betrokken is bij de vennootschap dat deze ‘ingrijpmacht’ heeft. In de zaak Albada Jelgersma had de aandeelhouder inzicht in de financiële situatie. Daarbij was het voorzienbaar dat de crediteuren benadeeld werden en kon ingrijpen, maar deed niks. Hierdoor was de aandeelhouder aansprakelijk voor het niet ingrijpen. Soms is niet ingrijpen, dus net zo erg als fout handelen.

o   Het stopzetten van noodzakelijke financiering

In het geval waar de aandeelhouders de enige of belangrijkste financier van de vennootschap is en abrupt stopt met deze financiering, kan dit in sommige gevallen onrechtmatig zijn. Bijvoorbeeld als het stopzetten leidt tot een faillissement waardoor de crediteuren benadeeld worden. De aandeelhouder heeft dan het hart van de onderneming stopgezet zonder voldoende rekening te houden met de gevolgen voor anderen. In het Comsys Holding-arrest werd de financiering stopgezet waardoor dit leidde tot een faillissement en dus aansprakelijkheid van de aandeelhouder.

o   Eerst zelf incasseren, dan anderen laten stikken

In het Osby-arrest was er een aandeelhouder die onrechtmatig zijn eigen positie verbetert ten opzichte van andere crediteuren. Dit kan ervoor zorgen dat andere schuldeisers leeg achterblijven. Dat voelt niet alleen oneerlijk, dat is onrechtmatig. Gelijke behandeling is dus cruciaal.

o   Dividend uitkeren waar geen ruimte voor is

In het Nimox-arrest keerde de enige aandeelhouder een stevig dividend uit, wist dat de dochtervennootschap daarmee financieel uitgekleed was en verkocht daarna haar aandelen. Binnen een half jaar was de dochtervennootschap failliet. Dit is onrechtmatig volgens de Hoge Raad. Check vóór een dividenduitkering of je nog alles kan betalen hierna.

Wat kunnen schuldeisers doen als het wel misgaat?

Schuldeisers zijn niet altijd machteloos. Als een aandeelhouder zich onrechtmatig gedraagt, kunnen schuldeisers:

o   Een civiele procedure starten op grond van onrechtmatige daad (art. 6:162 BW)

Hierbij moeten ze aantonen dat er schade is, dat de aandeelhouder onrechtmatig handelde en dat er causaal verband is. Dit is de externe aansprakelijkheid.

o   Een vordering instellen via de curator

In faillissementssituaties treedt de curator op namens alle schuldeisers. Hierdoor kan jij als schuldeiser ook je geld terugkrijgen.

o   De aandeelhouder aanmerken als feitelijk beleidsbepaler

Als een aandeelhouder zo intensief betrokken is bij het beleid dat hij feitelijk als bestuurder fungeert, kan hij aansprakelijk worden gesteld alsof hij bestuurder is. Denk aan situaties waarin een aandeelhouder het bestuur beheerst, strategische beslissingen doordrukt of alles regisseert achter de schermen.

NB: Weet wel dat de rechter terughoudend is met het aansprakelijk stellen van een aandeelhouder. Ze zijn nou eenmaal beschermd via de wet, dus alleen als ze het heel bont maken is er kans op slagen. 

Wat betekent dit voor een aandeelhouder?

o   Leg alles duidelijk vast

Neem de tijd om de statuten van de vennootschap en de aandeelhoudersovereenkomst kritisch te bekijken. Denk daarbij aan de volgende vragen:

• Zijn ze nog actueel?
• Passen ze bij de huidige fase van de onderneming?
• Is de overeenkomst SMART opgesteld?

Leg niet alleen vast wat juridisch noodzakelijk is, maar denk ook na over alle denkbare scenario’s en hoe daarmee om moet worden gegaan.

We krijgen daarbij vaak de vraag of wij contracten kunnen scannen en te analyseren of het ‘een goed contract is’. Wat ons betreft is een goed contract, over het algemeen een duidelijk contract. Een duidelijk contract geeft antwoord op de vragen: wie, hoe, hoeveel, wat, waar en wanneer. Daarnaast voorziet zo’n contract in de situatie waarin niet aan de afspraken wordt voldaan. Vooruitzien is heersen, en dat wordt heel tastbaar bij het opstellen van overeenkomsten. Een overeenkomst is er onder andere om risico’s te beperken en winst te vergroten. Kun je al deze functies en eigenschappen afvinken? Dan heb je wat ons betreft een goed contract.

o   Voorkomen is beter dan genezen

Ken de signalen die kunnen leiden tot aansprakelijkheid. Wees transparant over de financiële positie van de vennootschap, vooral als je aangeeft te kunnen betalen. Als je ‘ingrijpmacht’ hebt, en de vennootschap heeft wat problemen, voel je dan verantwoordelijk om in te grijpen. Stop niet zomaar de financiering als de vennootschap daarvan afhankelijk is. Trek niet onrechtmatig vermogen uit de vennootschap, zeker niet als de financiële situatie onzeker is. En als laatst, zorg dat je weet hoeveel schulden je hebt en of je dividend kan uitkeren.

o   Transparantie

Zorg voor goede communicatie tussen aandeelhouders en bestuurders. Bespreek belangrijke beslissingen openlijk, wees eerlijk over verwachtingen en risico’s. Ook met crediteuren: als het slecht gaat, is transparantie vaak beter dan stilte. Een proactieve houding kan veel reputatieschade en juridische problemen voorkomen.

o   Juridisch advies

De wereld van ondernemingsrecht en aansprakelijkheid is complex. Twijfel je over bepaalde afspraken of over de gevolgen van bepaalde handelingen? Aarzel dan niet om juridisch advies in te winnen. Dit kan helpen de risico’s te minimaliseren en ervoor te zorgen dat je voldoet aan alle wettelijke verplichtingen. Het is daarbij uiteraard wel handig om te weten wat je verplichtingen zijn. Daarbij komen wij om de hoek kijken. Vaak wordt er namelijk onbewust nèt afgeweken van de wet, omdat mensen in overeenkomsten dingen opschrijven die ze ‘ergens hebben gelezen’. Als je niet kan controleren wat de bron is en of het bewust zo is opgeschreven, dan wel of de wet en rechtspraak inmiddels is veranderd, dan neem je onverantwoorde risico’s. Bewustzijn van rechten leidt altijd tot betere deals.

Samenvatting

Aandeelhouders en schuldeisers opgelet

Als aandeelhouder van een BV of NV geniet je de luxe van beperkte aansprakelijkheid, een heerlijk idee! Toch is het belangrijk om te weten dat dit geen vrijbrief is om zomaar alles te doen. Zodra je je actief bemoeit met de bedrijfsvoering, of je nu de schijn van kredietwaardigheid wekt of essentiële financiering stopt, kun je zomaar persoonlijk aansprakelijk worden gesteld. Het draait dan om de onrechtmatige daad (artikel 6:162 BW), en de rechtspraak is hier duidelijk over.

Wanneer ben je als aandeelhouder ‘de Sjaak’?

De Hoge Raad heeft in diverse zaken al besloten dat aandeelhouders aansprakelijk zijn in situaties zoals:

• Valse hoop geven: Een aandeelhouder beloofde financiële zekerheid die er niet was.
• Niet ingrijpen: Als je inzicht hebt in de financiële situatie en voorzienbare benadeling van crediteuren niet voorkomt.
• Abrupt stopzetten van noodzakelijke financiering: Met ernstige gevolgen voor de vennootschap en crediteuren.
• Jezelf bevoordelen ten koste van anderen: Het is onrechtmatig als je je eigen schuld incasseert terwijl anderen daardoor leeg achterblijven.
• Dividend uitkeren zonder financiële ruimte: Een vennootschap uitkleden met dividend, waarna ze snel failliet gaat, tot aansprakelijkheid kan leiden.

Wat kunnen schuldeisers doen tegen een aandeelhouder?

Crediteuren zijn niet machteloos, ze kunnen:

• Een civiele procedure starten op basis van onrechtmatige daad.
• Via de curator een vordering instellen bij faillissement.
• De aandeelhouder zelf aanmerken als feitelijk beleidsbepaler, als die het bestuur stuurt.

De rechter is weliswaar terughoudend, maar als je het echt ‘bont’ maakt, is aansprakelijkheid een reële mogelijkheid. Let als schuldeiser extra op in dit soort gevallen.

Wat betekent dit voor jou als aandeelhouder?

• Leg alles duidelijk vast: Zorg voor waterdichte statuten en aandeelhoudersovereenkomsten.
• Voorkomen is beter dan genezen: Herken de signalen die tot aansprakelijkheid kunnen leiden. Wees transparant en grijp in waar nodig.
• Transparantie is key: Communiceer openlijk met bestuurders én crediteuren, zeker in moeilijke tijden.
• Zoek juridisch advies: De materie is complex. Een deskundige kan je helpen risico’s te minimaliseren.

Kortom: Aandeelhouderschap is een privilege, maar wel één met verantwoordelijkheden. Wees je bewust van je invloed en handel altijd zorgvuldig. Zo bescherm je niet alleen de onderneming, maar ook jezelf.

Bestuurder, aandeelhouder of gedupeerde?

Voorkomen is beter dan genezen. In dit artikel van Sander Petit worden een paar tips gegeven om zelf je zaak te beoordelen. Wil je concreet en praktisch advies? Wij helpen je graag snel verder met duidelijke contracten of een goede analyse van jouw zaak, voorzien van een inschatting van je kansen en strategie. Neem contact met ons op om de mogelijkheden te bespreken.

#aandeelhouders #ondernemingsrecht #aansprakelijkheid #BV #NV #juridischadvies #ondernemen #rechtspraak #advocaat