Intellectueel eigendom

Intellectueel eigendom is een verzamelnaam voor verschillende rechten die bescherming bieden aan creativiteit, zoals:

  1. Auteursrecht
  2. Naburig recht
  3. Merkenrecht
  4. Handelsnaamrecht
  5. Modellenrecht
  6. Octrooirecht
  7. Databankenrecht

Auteursrecht

Auteursrecht (ook wel copyright genoemd) is wellicht het bekendste intellectueel eigendom en is geregeld in de Auteurswet. Copyright is een Engelse term en omvat met name in Amerika meer dan dat het in Europa doet. Er zit dus een verschil in wat er in Amerika onder copyright valt en wat er in Europa onder valt. Wij kiezen ervoor om daarom voor de duidelijkheid het Nederlandse begrip “auteursrecht” te hanteren.

Het recht beschermt in beginsel de maker van een werk. Dat werk moet wel voldoende creatief en origineel zijn. Het ontstaat vanzelf, je hoeft het dus niet te registreren. Er kan bescherming rusten op onder meer foto’s, teksten, films, muziek en bijvoorbeeld mode-ontwerpen. Degene die zo’n werk gemaakt heeft mag beslissen wat er met dat werk gebeurt, of en zo ja, hoe het mag worden gebruikt door anderen. Je kan als auteursrechthebbende dus beslissen of jouw wordt openbaar mag worden gemaakt en of het mag worden verveelvoudigd. Voor die exploitatiemogelijkheden kun je toestemming aan iemand anders geven via een licentie. Ook kan je je auteursrechten ook in z’n geheel overdragen.

De maker van een auteursrechtelijk beschermd werk heeft ook nog zogenaamde persoonlijkheidsrechten. Deze rechten noemen we ook wel morele rechten. Deze rechten omvatten het recht om op te treden tegen openbaarmaking van het werk zonder jouw naam erbij, het recht om op te treden tegen onrechtmatige wijziging of verminking van jouw werk.

Op muziekgebied moet je bij auteursrecht denken aan de compositie en tekst van een muziekwerk. Het auteursrecht wordt geëxploiteerd door uitgevers. Voor wat betreft het collectief rechtenbeheer van muziek, is Buma/Stemra daarvoor de door de overheid aangewezen partij.

Dus: auteursrecht gaat dus in het algemeen niet over uitvoerend artiesten, platenmaatschappijen, masters en voor wat betreft het collectief rechtenbeheer, over Sena. Hierbij speelt namelijk het naburige recht een rol.

Naburig recht

Naburige rechten zijn verwant aan het auteursrecht, maar bescherming een andere groep creatievelingen; namelijk de uitvoerend kunstenaars, muziek- en filmproducenten en bijvoorbeeld de omroeporganisaties. Het naburige recht is in Nederland geregeld in de Wet op de naburige rechten. In die wet is geregeld dat een uitvoerend kunstenaar bijvoorbeeld de enige is die toestemming mag verlenen om zijn of haar uitvoering op te nemen, te kopiëren, te verkopen, verhuren of uitlenen of deze op een andere manier openbaar te maken. Ook voor het naburige recht geldt dat die toestemming via een licentie of via (gedeeltelijke) overdracht van het recht kan gaan. Net als bij het auteursrecht, kent het naburige recht een regeling die de persoonlijkheidsrechten van rechthebbende beschermd. De exploitatierechten van de fonogrammenproducent (ofwel de “master-eigenaar”) staan ook in de wet geregeld en komen grotendeels overeen met de rechten die de uitvoerend kunstenaar heeft.

Zoals gezegd, wordt het naburige recht geëxploiteerd door platenmaatschappijen. Het collectief rechtenbeheer van naburige (muziek)rechten wordt geregeld door Sena. Je kan je als artiest of label dus bij Sena aansluiten. In plaats van dat je dan zelf telkens toestemming moet verlenen voor iedere keer dat iemand jouw track wil gebruiken, doet Sena dit via licenties. Jij verleent dus het recht aan Sena om (tegen betaling) die licenties uit te geven en Sena haalt het geld op bij de partijen die jouw tracks gebruiken. Vervolgens betaalt Sena dat geld aan jou, na aftrek van een kleine fee.

In het onderstaande schema staat dit nog eens samengevat.

intellectueel eigendom

Merkenrecht

Merkenrecht ziet toe op de bescherming van een teken waarmee de houder van het merk zijn of haar dienst of product kan onderscheiden van anderen. Door gebruik van het merk kun je dus zien van wie iets is of waar het vandaan komt. Op een schoen van Nike staat het bekende Swoosh logo (of “NIKE”) waardoor je weet dat het van Nike is. Nike heeft dat Swoosh logo en haar naam als merk geregistreerd. Daarmee is het merk is iets anders dan het “merk” of een “brand” zoals dat weleens in de creatieve industrie of marketing wordt genoemd. Een merk is dus echt alleen een merk in juridische zin als het is ingeschreven in het merkenregister.

Vanuit Nederland kun je in het algemeen 3 soort rechten verkrijgen: een Benelux merk, een Uniemerk en een internationale merkregistratie voor afzonderlijke landen. Het Benelux merk ziet (zoals je wellicht al had kunnen raden) toe op rechtsbescherming in België, Nederland en Luxemburg, als cluster van landen. De regels hiervoor staan in het Benelux-verdrag inzake de Intellectuele Eigendom ofwel het “BVIE“. Aanvragen verlopen via het Benelux Bureau voor Intellectuele Eigendom of in het Engels; Benelux Office for Intellectual Property. Soms zul je hiervoor de afkortingen “BBIE” of “BOIP” zien. Daarnaast heb je het Uniemerk, dat toeziet op bescherming binnen de (momenteel) 28 landen van de EU. Registratie verloopt via het European Union Intellectual Property Office of “EUIPO“. Tot slot kun je via een lokale registratie in de Benelux of via de EU in andere landen van de wereld bescherming aanvragen via een internationale registratie.

De registratie van merkrecht gaat in zogenaamde Nice-klassen. Dat zijn een soort categorieën voor je merk. Een merk met dezelfde naam maar in een andere categorie, kan dus naast een ander merk bestaan. Zo is er bijvoorbeeld een Ajax voetbalclub-, schoonmaakmiddel- en brandslanghandelmerk.

Handelsnaamrecht

In Nederland is het handelsnaamrecht geregeld in de Handelsnaamwet. In die wet wordt uitgelegd wat de regels zijn over het voeren van een handelsnaam, wanneer je beschermd bent en wanneer je inbreuk maakt op de handelsnaam van iemand anders. Een handelsnaam is niet (direct) hetzelfde als een merk. Je hoeft een handelsnaam namelijk niet te registeren; zolang je deze in het economisch verkeer gebruikt, dan is dat op zich voldoende. Een handelsnaam is daarnaast vaak regionaal beschermd, maar niet per se in bijvoorbeeld een cluster van landen als de Benelux.

De bescherming van het handelsnaamrecht ziet erop toe dat er geen misleiding of verwarring ontstaat bij het publiek door gebruik van (enigszins) overeenstemmende handelsnamen. Zo mag je dus geen handelsnaam voeren die al door een ander wordt gebruikt of die teveel lijkt op zo’n oudere handelsnaam. Daarnaast mag je je niet anders voordoen dan je bent, in de zin dat je niet mag zeggen dat je een B.V. bent als je eigenlijk een eenmanszaak hebt. Je mag ook niet deelnemen aan het economisch verkeer als Harvey Specter & Partners als je helemaal geen partners hebt.

Modellenrecht

Het modelrecht is ook een vorm van intellectueel eigendom. Het ziet niet toe op de Victoria’s Angels, maar beschermt het uiterlijk van op industriële en ambachtelijke wijze gemaakte voorwerpen. Een tekening of model krijgt bescherming na registratie bij het BOIP en als het nieuw is en een eigen karakter heeft. Daarbij wordt bijvoorbeeld gekeken naar de kenmerken van de lijnen, de omtrek, de kleuren, de vorm, de textuur of de materialen van het voortbrengsel of de versiering daarvan. De exacte regels staan in het Benelux-verdrag inzake de Intellectuele Eigendom. Als de uiterlijke kenmerken echter alleen worden bepaald door een technische functie, dan ligt bescherming op grond van het octrooirecht voor de hand. Met modellenrecht kun je in zo’n geval vaak niet zoveel.

Octrooirecht

Wij doen geen octrooirecht, maar zullen je toch kort uitleggen waar dit recht over gaat. Het octrooirecht is geregeld in de Rijksoctrooiwet. Misschien heb je weleens iemand horen zeggen dat hij of zij een “patent” wil aanvragen of heb je op een product de woorden “patent pending” gezien. Een patent is niets meer dan de Engelse vertaling van octrooi. Een octrooi geeft bescherming aan een nieuwe technische uitvindingen die het resultaat zijn van een zogenaamde uitvinderswerkzaamheid en industrieel toepasbaar zijn. Op de website van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland wordt het octrooirecht verder kort, maar duidelijk uitgelegd.

Databankenrecht

Data is het nieuwe goud. Gelukkig kun je dát goud tegenwoordig vrij goed beschermen op grond van de Databankenwet. De Rijksdient voor Ondernemend Nederland geeft de bescherming van dit intellectueel eigendom kernachtig weer:

De data (de gegevens) die in de databank staan, zijn als ‘verzameling’ beschermd door het databankenrecht. Dit recht ligt bij de producent van de database. De databank is automatisch beschermd als u de databank maakt. U hoeft hier niets voor aan te vragen. De bescherming is gratis. Het recht geldt tot 15 jaar na productie. Als de databank veel verandert (kwantitatief of kwalitatief) dan gaat de 15 jaar opnieuw in.

Bron: https://www.rvo.nl/onderwerpen/innovatief-ondernemen/octrooien-ofwel-patenten/octrooi-anders-beschermen/databankenrecht

Omdat data steeds belangrijker wordt in de creatieve industrie, is het belangrijk om over de bescherming én toegankelijkheid van databanken na te denken als je contracten sluit. Zo kunnen inzichten in marketinggegevens, adresbestanden en andere systematisch of methodisch geordende gegevens je enorm helpen bij het effectief en efficiënt insteken van bijvoorbeeld een marketing- en promotiecampagne of het plannen van een wereldwijde tournee als artiest.

Ideeën

Je hoort vaak dat ideeën niet te beschermen zijn. Dat is slechts deels waar. Ideeën zijn op zich inderdaad niet te beschermen op grond van intellectueel eigendom. Maar, dat wil niet zeggen dat je altijd met lege handen staat. Een uitwerkt idee kan namelijk wel beschermd zijn op grond van bijvoorbeeld het model- of auteursrecht. Het gaat erom dat je jouw idee dan hebt omgezet in een tastbare vorm.

Een andere manier om je idee enigszins te beschermen, is door een i-DEPOT aan te vragen bij het BOIP. Je krijgt dan als het ware een datumstempel op je idee en een certificaat waarmee je kan aantonen dat een idee op datum X van jou was. Dit kun je natuurlijk ook met muziek- of filmideeën doen.

Met zo’n datumstempel in de hand, kun je de bescherming van jouw idee verder doen toenemen door een geheimhoudingsovereenkomst of non-disclosure agreement (“NDA“) te gebruiken als je met andere mensen of bedrijven over je idee praat. De partij die zo’n overeenkomst ondertekent verklaart dat hij of zij niets met jouw idee gaat doen, vaak op straffe van een boete. Je kan je i-DEPOT gelijk koppelen aan een geheimhoudingsovereenkomst bij het BOIP, maar wij kunnen je ook helpen met het opstellen van een korte en vooral duidelijke overeenkomst op maat.

Vragen over intellectueel eigendom?

Heb je vragen over intellectueel eigendom of noem jij het net als wij inmiddels liefkozend “IE” en wil je ons dat graag laten weten? Neem gerust even contact op.