Ik ken maar weinig schrijvers die bij dezelfde uitgever zitten als waar zij hun carrière zijn begonnen. Daar is op zich natuurlijk niets mis mee. Maar, het geeft wel aan dat het beëindigen van muziekuitgave-overeenkomsten een belangrijk onderdeel is van je beroepsloopbaan, of je nou publisher of auteur bent. Een tijdje geleden speelde er een zaak over dit onderwerp bij Rechtbank Den Haag. Het leek mij daarom een goed idee om weer eens in de regels over beëindiging van publishing contracten te duiken.

Feiten

De zaak is gestart door de uitgever, Violent Publishing. De uitgever heeft een bij haar getekende auteur aangeklaagd, omdat de auteur de publishing-overeenkomst onrechtmatig zou hebben ontbonden en opgezegd. Ontbinding en opzegging zijn twee verschillende vormen van “beëindiging”. Je moet “beëindiging” dan ook zien als een verzamelterm. Wat de verschillen zijn, leg ik later uit.

Violent Publishing (= auteursrecht) had ook een platenlabel, Violent Music (= naburig recht).

De auteur is componist, tekstschrijver en producer van (elektronische) muziek. Hij zit onder andere achter een aantal hits van de Vengaboys.

Partijen zijn in 1998 met elkaar gaan samenwerken op basis van een “exclusief auteurscontract”. Daarna zijn blijkbaar nog drie overeenkomsten gesloten, waaronder een “fondsovereenkomst“. De verplichtingen over-en-weer zijn eigenlijk vrij standaard: rechten overdragen in ruil voor een exploitatieverplichting aan aanzien van die rechten.

Uitvoering van de publishing-overeenkomst

In de uitvoering van de overeenkomst maakt de auteur een aantal bekende werken. Het gaat onder meer om de megahits Better Off Alone (305 miljoen views op YouTube, as we speak), Back In My Life en Never See Me Cry van Alice Deejay. Daarnaast vallen ook Ho Ho Vengaboys en Movin’ Around onder de deal.

Eerste klacht: mate en wijze van exploitatie

Fast forward naar 2019. In dit jaar stuurt de auteur voor het eerst een klacht over de exploitatie naar de uitgever. Hij is het niet eens met de mate en wijze van uitvoering van de overeenkomst door de uitgever. Omdat de auteur niet tevreden is, vraagt hij om zijn rechten terug. De uitgever gaat daar niet mee akkoord. De auteur vraagt daarom om aan te tonen wat de uitgever dan precies heeft gedaan in de afgelopen 10 jaar. Violent Publishing doet dat vervolgens zo goed en zo kwaad als zij kan. Helaas komen partijen er niet samen uit.

Tweede klacht: niet-nakoming van de overeenkomst

Vanwege de coronapandemie liggen de gesprekken dan even stil. In 2021 volgt echter een nieuwe klacht van de auteur. Hij stelt dat de uitgever geen overleg met hem voert als de werken door de uitgever worden aangepast. Daar bestond geen contractueel recht op, maar toch. Daarnaast is de informatie die hij ontvangt over de exploitatie van zijn muziekwerken (volgens hem) ondermaats.

Derde klacht: overdragen van rechten aan Universal in strijd met de publishing-overeenkomst

Het blijft echter misgaan in de samenwerking. In 2022 stuurt de auteur een brief aan de uitgever, omdat hij er onder meer achter is gekomen dat de muziekuitgaverechten op de werken aan Universal Music Publishing zouden zijn overgedragen. Dat is dan in strijd met de overeenkomst, want dit zou alleen na overleg met de auteur mogen gebeuren en dat overleg zou niet hebben plaatsgevonden.

De maat is nu vol voor de auteur. Hij stelt de uitgever dan voor de keuze; of een voorstel doen om het contract aan te passen, of ik ga weg. De route die (de advocaat van) de auteur daarvoor kiest is belangrijk:

“Bij gebreke van een acceptabele oplossing, ontbindt [naam 1] hierbij voor alsdan al zijn overeenkomsten met Violent Music en Violent Publishing op basis van artikel 6:265 BW en subsidiair op basis van artikel 25e Auteurswet ingaande per drie maanden gerekend vanaf de datum van ondertekening van deze brief. Bovendien zegt [naam 1] (meer subsidiair) hierbij voor alsdan per diezelfde datum de overeenkomsten op.”

Verschil tussen ontbinden en opzeggen van overeenkomsten

Blijkbaar is die acceptabele oplossing er niet gekomen en dus heeft de auteur de publishing-overeenkomst ontbonden en opgezegd. Ik schreef eerder op www.danceadvocaat.nl een artikel over het aangaan van overeenkomsten en een artikel specifiek over het beëindigen daarvan. Let op; dit kan ook gelden als je géén schriftelijke overeenkomst hebt. In dit artikel bespreek ik die situatie.

In het kort komt het op het volgende neer:

Ontbinding van een overeenkomst

Bij “ontbinding” van een overeenkomst moet er sprake zijn van “verzuim” van de andere partij. Van verzuim is sprake als iemand het contract niet nakomt, na daarop via een “ingebrekestelling” gewezen te zijn. Er is ook sprake van direct verzuim als iemand een gebrek niet meer kan herstellen of als je uit gedragingen of mededelingen van de ander mag afleiden dat hij/zij/hen het contract niet meer zal nakomen. Pas als dat verzuim er is, mag je ontbinden.

De overeenkomst eindigt na de ontbinding en er moeten zogenaamde “terugleveringsverplichtingen” worden uitgevoerd. Dit betekent dat de handelingen moeten worden teruggedraaid. Dit is een populaire route bij muziekcontracten, omdat de rechten dan moeten worden teruggeleverd aan de auteur (of artiest).

Opzegging van een overeenkomst

Bij “opzegging” van een overeenkomst, speelt het met name een rol om wat voor soort overeenkomst het gaat en hoe lang die duurt. Sommige overeenkomsten staan in de wet geregeld. Je moet dan in de wet kijken hoe je moet opzeggen. Soms mag je daar van afwijken, soms niet. Daarnaast moet je in het contract kijken of daar iets over opzegging is geregeld. Is dat niet zo, dan geldt de wet. Hoofdregel is daarbij dat je overeenkomsten voor een “bepaalde tijd” – dus 1, 2 of 3 jaar meestal niet zomaar tussentijds mag opzeggen. Maar voor overeenkomsten die voor “onbepaalde tijd” zijn gesloten – bijvoorbeeld omdat er geen duur in het contract staat genoemd, of voor de duur van het auteursrecht of overeenkomsten die telkens automatisch en eindeloos worden verlengd, geldt dat je meestal wél met inachtneming van een redelijke- of overeengekomen opzegtermijn mag opzeggen.

De overeenkomst eindigt na de opzegging. Er hoeft in beginsel niets te worden teruggeleverd.

Het geschil

Violent Publishing wil dat de rechter verklaart dat de overeenkomst niet geldig zijn ontbonden en opgezegd. Zij stelt dat zij niet tekort is geschoten in de nakoming van haar contractuele verplichtingen en dat zij niet in verzuim is. Verder zou de auteur geen klacht hebben ingediend en heeft de auteur geen redelijke termijn gegeven aan de uitgever om alsnog de werken te gaan exploiteren. Dit laatste artikel houdt verband met het zogenaamde “Auteurscontractenrecht” en de daarin geregelde “non-usus” bepaling. Wil je meer weten over dat onderwerp? Check dan dit artikel. De vorderingen van partijen worden nog kracht bijgezet door allerlei boetes, maar ik laat die voor nu achterwege. Wil je ze toch lezen? Bestudeer dan het vonnis vanaf rechtsoverweging 3.5.

Uitspraak van de rechter

De zaak bevat een aantal procestechnische slimmigheden en gedetailleerde vorderingen, maar ik beperk mij hier tot de hoofdvraag: mochten de publishing-overeenkomsten rechtsgeldig worden ontbonden en opgezegd?

Géén geldige ontbinding van publishing contract

Rechter mr. J.Th. van Walderveen van Rechtbank Den Haag geeft les:

“4.5.

Bij de beoordeling wordt vooropgesteld dat een overeenkomst op grond van art. 6:265 lid 1 BW kan worden ontbonden als een partij tekortkomt in de nakoming van haar verbintenissen. Art. 25e Aw, dat ingevolge art. III lid 1 Wet auteurscontractenrecht ook van toepassing is op overeenkomsten aangegaan voor 1 juli 2015, zoals de onderhavige overeenkomsten, bevat een species-bepaling voor (non-usus van) de exploitatieovereenkomst. Uit het tweede lid van art. 6:265 BW volgt dat als nakoming niet onmogelijk is, de bevoegdheid tot ontbinding pas ontstaat wanneer de schuldenaar in verzuim is. Uit art. 6:82 BW volgt dat dit verzuim intreedt wanneer de schuldenaar in gebreke wordt gesteld bij een schriftelijke aanmaning, waarbij hem een redelijke termijn voor de nakoming wordt gesteld (vgl. art. 25e lid 3 Aw), en nakoming binnen deze termijn uitblijft.

4.6.

Indachtig genoemde maatstaf, is de rechtbank van oordeel dat [naam 1] de overeenkomsten niet kon ontbinden, omdat i) niet is gebleken dat Violent Publishing tekort is geschoten in de nakoming van haar verplichtingen voortvloeiende uit die overeenkomsten, ii) [naam 1] te laat is gaan klagen over een beweerdelijk gebrek in de prestaties van Violent Publishing en daarmee niet steeds heeft voldaan aan de klachtplicht ex art. 6:89 BW en iii) hij tot die ontbinding niet bevoegd was, nu Violent Publishing niet in verzuim is geraakt.”

Hierna volgt in het vonnis een hele opsomming en onderbouwing, maar dit is de kern.

Niet op tijd indienen van een klacht over de uitvoering van de overeenkomst

Het wordt de auteur daarnaast aangerekend dat hij pas na 21 jaar na het begin van de samenwerking heeft geklaagd over de uitvoering van de overeenkomst. Nu is het op zich logisch dat je pas gaat klagen, als er wat aan de hand is en volgens mij is niet gesteld dat dat vanaf het begin zo was. Maar goed, er zat in ieder geval een flinke tijd tussen.

Op grond van de wet moet je tijdig aangeven als je het ergens niet mee eens bent. Doe je dat niet, dan heeft dat consequenties.

Geen duidelijke ingebrekestelling

Daarnaast vindt de rechter dat er geen duidelijke ingebrekestelling is verzonden aan de uitgever. Maar die klachten dan? Daarin werd geen termijn gegeven tot nakoming van het contract. In de betreffende brief vroeg de auteur aan Violent om onder bepaalde voorwaarden met een redelijk voorstel te komen en “ontbindt hij bij gebreke van een acceptabele oplossing, voor alsdan al zijn overeenkomsten ingaande per drie maanden”. De rechter vindt dat eerder een uitnodiging en aankondiging dan een ingebrekestelling.

Tip: vind je dat iemand zijn of haar verplichtingen niet nakomt? Schrijf dan duidelijk in je brief of e-mail dat je iemand “in gebreke stelt”. Daarmee voorkom je dit soort interpretatieverschillen. Bij de ‘route’ van ontbinding, speelt die ingebrekestelling en het verzuim een cruciale rol namelijk.

De rechter is duidelijk: geen gebreken, geen ingebrekestelling, geen verzuim en dus geen geslaagd beroep op ontbinding. 1-0 voor Violent Publishing.

Wél geldige opzegging van de samenwerking

Zoals dat soms gaat in geschillen, moet de juridische toepassing worden gevonden in de uitleg van wat er is gebeurd. Soms is het namelijk niet duidelijk wanneer een contract is opgezegd. Dat is ook hier het geval. In de brief die ik al eerder aanhaalde, schreef de auteur:

“Bovendien zegt [naam 1] (meer subsidiair) hierbij voor alsdan per diezelfde datum de overeenkomsten op.“

Die “alsdan” ziet toe op de situatie waarin niet binnen een bepaalde termijn een acceptabel voorstel zou zijn gestuurd door de muziekuitgever. De auteur zegt dan; dat is niet gebeurd, dus is er opgezegd.

Soort overeenkomst

Op zich kan dat, omdat een dergelijke muziekuitgave-overeenkomst kwalificeert als een zogenaamde “duurovereenkomst”. Dit is onder meer bepaald in het arrest van de Hoge Raad in de zaak van Nanada tegen de rockband Golden Earring. Het moet dan wel gaan om contracten waarin (het uitgeversdeel van) de auteursrechten door de maker voor de duur van het auteursrecht worden overgedragen. Dit wordt dan gezien als duurovereenkomst voor onbepaalde tijd en deze zijn in beginsel opzegbaar.

Wanneer is opzegging van een duurovereenkomst mogelijk?

De rechtbank overweegt dat uit vaste rechtspraak volgt dat een voor onbepaalde tijd gesloten duurovereenkomst in beginsel opzegbaar is, ook indien de wet en die overeenkomst niet voorzien in een regeling van de opzegging. De opzegging kan immers meebrengen dat de verplichting ontstaat de uitgaverechten (voor zover mogelijk) weer terug over te dragen.

Verder volgt uit vaste rechtspraak dat de eisen van redelijkheid en billijkheid in verband met de aard en inhoud van de overeenkomst en de omstandigheden van het geval kunnen meebrengen dat opzegging slechts mogelijk is indien daarvoor een voldoende zwaarwegende grond bestaat. Dit verliest evenwel aan gewicht, naarmate een exploitatieovereenkomst langer heeft geduurd en investeringen kunnen zijn terugverdiend. Afhankelijk van de omstandigheden van het geval kan de rechtbank daarom tot het oordeel komen dat in een concreet geval geen zwaarwegende grond nodig was voor de opzegging.

Toetsing van de opzegging

Ok, we hebben dus vastgesteld dat de overeenkomst opzegbaar is. Nu moeten we kijken naar de invulling van de voorwaarden:

• De overeenkomsten hebben geen bepalingen over opzegging of andere beëindiging;
• Er is geen retro-overdracht (terugoverdracht) van rechten overeengekomen;
• Dus gaat het om duurovereenkomsten voor onbepaalde tijd die on beginsel opzegbaar zijn;
• Vertrouwensband tussen partijen is geschaad en partijen zijn van mening dat ze uit elkaar moeten gaan;
• Samenwerking heeft lang geduurd en uitgever heeft investeringen terugverdiend;
• Dus is er geen zwaarwegende grond nodig voor de opzegging door de auteur;
• De omstandigheden van het geval zijn toereikend om tot een opzegging te komen;
• De opzegging geldt vanaf 3 maanden na het verzenden van de brief van de auteur aan de uitgever.

Terugoverdracht van muziekauteursrechten van de uitgever aan de auteur

De opzegging heeft tot gevolg dat de uitgever de auteursrechten op de muziekwerken van de auteur moet teruggeven aan de auteur. Dat is een wat bijzondere bepaling, omdat normaliter opzegging van een overeenkomst niet tot teruglevering leidt. Dit is normaal namelijk alleen het geval bij ontbinding van een overeenkomst. Zoals ik al eerder beschreef, gelden er voor ontbinding andere regels dan voor opzegging. Er moet kort gezegd een andere route worden gevolgd en ontbinding kent andere rechtsgevolgen. Toch oordeelt de rechter nu dat Violent Publishing de (uitgave)rechten moet teruggeven aan de auteur.

De rechter baseert dit oordeel op artikel 6:248 van het Burgerlijk Wetboek (“BW“). In juridische termen gaat het over de “derogerende werking van de redelijkheid en billijkheid”. Dit betekent zoveel als dat een tussen partijen overeengekomen afspraak buiten toepassing kan blijven als het niet redelijk is dat de regel onverkort blijft gelden.

De gedachte erachter is dat als partijen uit elkaar gaan en er geen verplichtingen meer voor de uitgever zijn, dan deze dan ook niets aan de rechten heeft. Die rechten zijn verkregen om te kunnen exploiteren. Maar als er dus (gesteld) geen exploitatie is én het contract is beëindigd, dan kunnen ze net zo goed terug.

Better Off Alone?

Zoals je ziet, is dit een complexe en gedetailleerde zaak. Ik hoop dat ik het praktisch heb kunnen uitleggen. Mijn tip is voor de hand liggend: wees duidelijk en laat het niet liggen. Als je het ergens niet mee eens bent, bespreek dit dan. Leidt die bespreking nergens toe, leg dan goed en duidelijk vast wat er speelt, waarom je het daar niet mee eens bent en wat je van de ander verwacht. Wacht daar niet te lang mee, maar dat kan zich tegen je keren.

Ben jij een publisher en wil je auteur weg of is de situatie juist andersom? Een gewaarschuwd mens (en bedrijf) telt voor twee. De zaak die hierboven beschreven staat, laat zien dat het nauw aankomt op de stappen die je moet en mag nemen. Neem daarom van tevoren contact op voor advies. Wij helpen je zo snel mogelijk verder.