Je krijgt het er blijkbaar niet uit; oneerlijke handelspraktijken in de muziekindustrie. Ondanks alle wetten, regels en best practises, blijven wij als advocaten contracten tegenkomen waar de honden geen brood van lusten.

In deze blog bespreek ik de basisprincipes van de wet als het aankomt op muziekrechten en geef ik specifieke tips voor auteurs, artiesten en producers om zich te beschermen tegen oneerlijke handelspraktijken.

Auteursrecht en de Wet Auteurscontractenrecht

Auteursrecht

Auteursrecht is het exclusieve recht van de maker van een werk om te bepalen hoe, wanneer en onder welke voorwaarden het werk wordt geëxploiteerd. Dit recht ontstaat automatisch bij de creatie van (kort gezegd) een origineel en creatief werk en omvat zowel economische rechten (zoals het recht om het werk te kopiëren, vast te leggen, te verspreiden en publiekelijk ten gehore te brengen) als morele rechten (zoals het recht om zich te verzetten tegen wijziging van het werk of openbaarmaking zonder naamsvermelding of zonder juiste naamsvermelding).

Wet Auteurscontractenrecht

De Wet Auteurscontractenrecht, ingevoerd in Nederland op 1 juli 2015, beoogt de positie van auteurs en uitvoerende kunstenaars te versterken. Deze wet legt verplichtingen op aan exploitanten, zoals uitgevers en platenlabels, om eerlijke en evenwichtige contracten aan te bieden. De wet is daarna als gevolg van Europese regelgeving nog een keer aangevuld. Kernpunten van deze wet zijn onder andere:

1. Billijke vergoeding: Auteurs en artiesten hebben recht op een eerlijke vergoeding voor de exploitatie van hun werk.
2. Bestsellerbepaling: Auteurs en artiesten kunnen een aanvullende vergoeding eisen wanneer hun werk onverwacht succesvol blijkt.
3. Non-usus bepaling: Auteurs en artiesten kunnen hun rechten terugvorderen als de exploitant het werk niet of onvoldoende exploiteert.
4. Onredelijke bepalingen: Een afspraak waarbij de exploitant een onredelijk lange of onvoldoende bepaalde termijn aanspraak heeft op de exploitatie van toekomstige werken, is vernietigbaar. Dit geldt ook voor een beding dat, gelet op de aard en inhoud van de overeenkomst, de wijze waarop de overeenkomst tot stand is gekomen, de wederzijds kenbare belangen van partijen of de overige omstandigheden van het geval, voor de maker onredelijk bezwarend is.
5. Transparantieplicht: exploitanten moeten ten minste eens per jaar en rekening houdend met de specifieke kenmerken van elke sector de maker informeren over de exploitatie van het werk, met name wat betreft de exploitatiewijzen, de daarmee gegenereerde inkomsten en de verschuldigde vergoeding. De informatie dient actueel, relevant en volledig te zijn. Dit geldt ook als de exploitant op haar beurt weer licenties aan een derde, zoals een sub-uitgever, heeft verleend.

Er komt een Wet versterking auteurscontractenrecht aan, maar daarover schrijven we later meer.

Vier tips voor auteurs en artiesten

1. Ken uw rechten

Het is essentieel dat auteurs en artiesten zich bewust zijn van hun rechten onder het auteursrecht en het naburig recht. Auteursrecht gaat kort gezegd over de bescherming en exploitatie van composities en teksten en het naburige recht over de bescherming van de uitvoering en opname daarvan.

Het auteurscontractenrecht geldt voor zowel auteurs als artiesten. Dit ziet daarmee dus toe op auteurs- en naburig recht.

Korte termijn: Direct bewustzijn van rechten kan auteurs helpen om betere contracten te onderhandelen. Lange termijn: Voorkomt langdurige uitbuiting en zorgt voor een eerlijke vergoeding gedurende de hele exploitatietermijn van het werk.

Voorbeeld: als je lyrics hebt geschreven en je deze lyrics hebt gezongen ten behoeve van een remix van een bestaand nummer, dan heb je als schrijver recht op auteursrecht en als uitvoerend artiest recht op naburig recht. Dit houdt onder meer in dat je als zodanig genoemd moet worden in de credits op Spotify. Je kan op grond van jouw rechten ook aanspraak maken op de vergoedingen van Buma, Stemra en Sena – mits je daarbij bent aangemeld natuurlijk. Als de exploitant dat niet doet, dan maakt zij inbreuk op jouw rechten. Is er nog geen contract getekend, dan plaatst jou dat als schrijver-vocalist in een betere onderhandelingspositie.

2. Zoek juridisch advies

Voordat u een contract ondertekent, is het raadzaam om juridisch advies in te winnen. Omdat wij bij Backstage Legal veel ervaring hebben met muziekrechten en muziekcontracten, kunnen we je helpen bij onderhandelingen en vissen we de drogredenen er zo uit. Ook door onze kennis te delen, hopen we een eind te kunnen maken aan oneerlijke handelspraktijken. Daar hebben niet alleen makers baat bij, maar het bespaart labels en uitgevers ook een hoop gedoe. Niemand wil toch voor de rechter gesleept worden en bekend staan als een partij die oneerlijk, onredelijk of zelfs illegaal bezig is?

Korte termijn: Voorkomt het aangaan van ongunstige en bindende contracten.
Lange termijn: Zorgt voor juridische bescherming en financiële zekerheid.

3. Wees voorzichtig met exclusieve contracten

Exclusieve contracten kunnen je creatieve vrijheid beperken en je binden aan een enkele uitgever of producent. Dat is geen reden om het niet te doen overigens, maar wees je er wel bewust van.

Korte termijn: Houdt de mogelijkheid open om met meerdere partijen te werken.
Lange termijn: Voorkomt langdurige beperkingen die uw carrière kunnen belemmeren.

Voorbeeld: We hebben een tijd terug een deal begeleidt waarbij het stukje exclusiviteit ter sprake kwam. De uitgever wilde exclusieve rechten voor de hele wereld hebben, maar de Afrikaanse artiest had een groot eigen netwerk op dat continent. Daar had zij al jaren aan gebouwd door onder meer writing camps te organiseren en sync deals te sluiten. De Nederlandse uitgever was met name actief in de Benelux en Duitsland. We hebben toen Afrika, met uitzondering van Zuid-Afrika uitgesloten van de exclusiviteit, zodat de auteur daar zelf een lokale uitgever kon zoeken. Wel kreeg de Nederlandse uitgever een administratievergoeding en een co-uitgave deel voor inkomsten uit dat continent. Het scheelde de uitgever eerlijk gezegd ook erg veel werk op onbekend terrein, dus die was ook blij met de deal.

4. Bescherm je morele rechten

Zorg dat je geen afstand doet van je morele rechten. Ze worden ook weleens persoonlijkheidsrechten genoemd. Uiteraard moet het de normale exploitatie van het werk niet in de weg staan. Vaak worden oneerlijke handelspraktijken beargumenteerd met het argument ‘partij X en Y doen dit ook’. Of wat dacht je van deze? ‘Dat gebeurt altijd zo.’ Of: ‘Zo gaat dat nou eenmaal.’ Onzin. Als we met elkaar niet besluiten dat het anders moet, dan blijven dit soort praktijken bestaan. Mind you: de wet geeft je rechten en de wet regelt het juist anders. Als je als muziekauteur of artiest maar moet slikken dat jouw rechten worden geschonden en de wet wordt overtreden, dan vinden wij dat oneerlijke handelspraktijken.

Korte termijn: Voorkomt ongewenste wijzigingen of gebruik van uw werk.
Lange termijn: Handhaaft uw artistieke integriteit en reputatie.

Voorbeeld: Als jouw naam niet bij het werk vermeld staat, weet niemand dat jij het hebt gemaakt. Waarom zou je dat doen?

Vier tips voor uitgevers en platenlabels

1. Eerlijke contractvoorwaarden

Bied auteurs en artiesten contracten aan die eerlijk en transparant zijn. Zorg ervoor dat de voorwaarden duidelijk en redelijk zijn. Maak van fairness een unique selling point.

Korte termijn: Versterkt de relatie met auteurs en artiesten.
Lange termijn: Bevordert een reputatie van betrouwbaarheid en integriteit.

Voorbeeld: Gelukkig zijn er steeds meer partijen die de verdeling van exploitatie-inkomsten op een eerlijke manier willen laten verlopen. Dus niet: de artiest uitknijpen door lage percentages en hoge kosten. Of vragen om afstand te doen van de wettelijke- en feitelijke situatie om daar zelf beter van te worden. Nee, zij willen de wet juist volgen en auteurs en artiesten ook verantwoordelijkheid geven voor het succes van hun werk en hen de vruchten laten plukken van hun arbeid.

2. Duidelijke contracten

Duidelijke contracten voorkomen gedoe. Constructies met hoofdovereenkomsten en algemene bepalingen zijn onnodig. Ellenlange zinnen ook. Kopieer vooral niet zomaar contracten en al helemaal niet als die uit Engeland of Amerika komen. De ouderwetse contracten, ook in Nederland, zorgen vaak voor meer onduidelijkheid dan dat ze goed doen. De ‘kleine lettertjes’ dan maar ook echt heel klein printen, valt niet onder oneerlijke handelspraktijken, maar is wel vervelend. Zou je dit zelf willen tekenen?

Korte termijn: Verhoogt de kans op succes van de werken.
Lange termijn: Creëert loyale en langdurige samenwerkingen.

Voorbeeld: Een vooruitstrevend festival vroeg ons om een contract op te stellen voor het gebruik van kunstwerken op hun evenementen. De contracten moesten aansluiten bij de filosofie van het festival en vooral makkelijk leesbaar zijn. Dat is flink maatwerk en even de ‘advocatenbril’ af. Maar vanuit de gedachte ‘Zou ik dit zelf willen tekenen?’ zijn we tot een mooi, gebalanceerd en schematische overeenkomst gekomen die recht doet aan de situatie en aan de belangen van partijen. Maar vooral; in begrijpelijke taal.

3. Regelmatige communicatie

Houd regelmatige en transparante communicatie met auteurs en artiesten. Informeer hen over de voortgang en prestaties van hun werk en over de uitvoering van de overeenkomst. Daarmee wordt voorkomen dat bepaalde onderdelen naar de achtergrond sluipen en je daarna een verwijt krijgt dat je er nooit iets mee hebt gedaan. Ook dát is vragen om problemen.

Korte termijn: Verhoogt de tevredenheid en het vertrouwen.
Lange termijn: Bouwt duurzame en vruchtbare professionele relaties op.

4. Transparante kostenstructuren

Zorg voor duidelijke en transparante kostenstructuren in je contracten. Vermijd verborgen kosten die de artiesten benadelen. Dat moet van de wet, maar het is ook een ethische manier van zakendoen. Uiteraard, vergoedingen moeten in verhouding staan en je runt een bedrijf en geen liefdadigheidsinstelling. Maar, de tijd dat bedrijven geld achterhielden, terwijl ze niets deden om ook maar te kijken van wie dat geld eigenlijk was, is lang voorbij.

Korte termijn: Verhoogt de tevredenheid en vermindert conflicten.
Lange termijn: Bevordert een reputatie van eerlijkheid en integriteit.

Conclusie over oneerlijke handelspraktijken

Onrechtmatige handelspraktijken en onredelijke contracten kunnen aanzienlijke negatieve gevolgen hebben voor alle betrokkenen in de muziekindustrie. Door bewust te zijn van je rechten en plichten, juridisch advies in te winnen en eerlijke en transparante contracten na te streven, kunnen auteurs, artiesten, uitgevers en platenlabels samenwerken aan een duurzame, rechtvaardigere en succesvollere toekomst. Het is van cruciaal belang dat iedereen in de industrie zijn verantwoordelijkheden begrijpt en zich inzet voor eerlijke praktijken om de creatieve sector te beschermen en te bevorderen. Dat voorkomt problemen en zonder problemen floreert creativiteit.

Wij staan voor je klaar.