Onlangs heeft het Gerechtshof Den Haag uitspraak gedaan in de hoger beroep-zaak over Sinterklaasfoto’s. Kort gezegd, gaat de zaak over auteursrechtinbreuk op foto’s. Daarvoor moet eerst worden vastgesteld of de betreffende foto’s auteursrechtelijk beschermd zijn.

Partijen

De zaak werd aangespannen door een professioneel fotograaf. Als je hoger beroep instelt, dan sta je als “appellant” vermeld in de stukken. Jij bent namelijk de partij die “appèl” ofwel beroep heeft ingesteld. De tegenpartij wordt “geïntimeerde” genoemd.

Feiten

Het hof gaat onder meer uit van de volgende feiten:

• Appellant is professioneel fotograaf.
• Hij heeft tijdens de Sinterklaasintocht van 2016 en 2017 een aantal foto’s gemaakt.
• De geïntimeerde en diens vader leggen als Piet en Sinterklaas tegen een onkostenvergoeding bezoeken af.
• Sint en Piet maken reclame voor hun diensten via Marktplaats, Facebook en via hun website. Bij die reclames / advertenties maakten ze gebruik van de foto’s van de fotograaf.
• De fotograaf heeft naar Piet gebeld en gezegd dat Piet inbreuk maakte op de foto’s. Piet heeft dat gebruik toen direct gestopt.
• Desalniettemin wilde de fotograaf graag € 4.000 als schadevergoeding hebben.

Beoordeling van het hoger beroep over auteursrechtinbreuk

Omdat de rechtbank in eerste aanleg de fotograaf in het ongelijk heeft gesteld en de fotograaf het daarmee niet eens was, heeft de fotograaf hoger beroep ingesteld. De fotograaf voert daartoe 4 redenen aan:

1. De foto’s zijn auteursrechtelijk beschermd;
2. De fotograaf is rechthebbende;
3. Er is geen sprake van een citaatrecht, waardoor Piet de foto’s zomaar mocht gebruiken;
4. De fotograaf heeft schade geleden en die schade moet door Piet worden vergoed.

Vanuit juridisch perspectief is het nuttig om te kijken naar de uitleg van het hof over deze standpunten. Daaruit kun je namelijk mooi afleiden welke wetten en regels er gelden op het gebied van fotografie en auteursrecht en wat je kan vorderen als er inbreuk wordt gemaakt op jouw rechten. En andersom: je kan ook zien dat je niet zomaar de foto’s van iemand anders mag gebruiken. Dat kan je duur komen te staan!

Wanneer is een foto auteursrechtelijk beschermd?

De geïntimeerde vindt dat de foto’s van de fotograaf niet kunnen worden aangemerkt als een auteursrechtelijk beschermd werk, kort gezegd omdat deze foto’s niet meer zijn dan alledaagse dertien-in-een-dozijn-kiekjes die zich niet onderscheiden van andere foto’s van een Sinterklaasintocht. De fotograaf is het daarmee uiteraard niet eens en vindt dat zijn foto’s een eigen oorspronkelijk karakter hebben en het persoonlijk stempel van de maker dragen. De foto’s zijn (volgens de fotograaf) het resultaat van de originele en creatieve keuzes van de maker.

Hier komt het auteursrechtcollege van het hof:

4.3. Het hof stelt voorop dat het auteursrechtelijk werkbegrip een geharmoniseerd begrip van het recht van de Europese Unie is. Volgens vaste jurisprudentie van het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ EU) komt aan een werk in de zin van art. 2, onder a, van de Auteursrechtrichtlijn1 (Ari) auteursrechtelijke bescherming toe indien het oorspronkelijk is, in die zin dat het gaat om een eigen intellectuele schepping van de auteur ervan, met dien verstande dat de auteursrechtelijke bescherming zich enkel uitstrekt tot de bestanddelen die de uitdrukking van een dergelijke intellectuele schepping zijn.

4.4. Om een voorwerp als oorspronkelijk te kunnen beschouwen, is het zowel noodzakelijk als voldoende dat dit voorwerp een intellectuele schepping van de auteur is die de persoonlijkheid van deze laatste weerspiegelt en tot uiting komt door de vrije creatieve keuzen van die auteur bij de totstandkoming ervan, waarmee de auteur in staat is zijn werk een ‘persoonlijke noot’ te geven. Volgens de Hoge Raad komt de op grond van het Unierecht vereiste oorspronkelijkheid overeen met de aan een ‘werk’ in de zin van de Auteurswet (Aw) te stellen eisen van ‘eigen oorspronkelijk karakter en persoonlijk stempel van de maker’.

ECLI:NL:GHDHA:2021:2410

“Geharmoniseerd” betekent dat het in heel Europa door “harmonisatie” hetzelfde is geregeld. De wetten zijn met elkaar in harmonie. Maar goed, samengevat gaat het dus om het volgende:

• Een ‘werk’ moet oorspronkelijk zijn, in de zin dat het om een eigen intellectuele schepping van de maker gaat.
• Alleen de bestanddelen die de uitdrukking zijn van die schepping kunnen worden beschermd. Ideeën bijvoorbeeld niet, want die zijn niet tot uitdrukking gebracht, maar zitten in je hoofd of zijn abstract.
• Vrije- en creatieve keuzes kunnen toezien op de enscenering, de pose van de te fotograferen persoon of de belichting, de camera-instelling, de invalshoek of de gecreëerde sfeer.
• Foto’s hoeven onderling van elkaar niet te verschillen voor de vraag of ze creatief genoeg zijn.
• Foto’s kunnen ook voldoende creatief zijn als de fotograaf geen instructies heeft gegeven aan een model of geportretteerde. Het kan namelijk ook gaan om de hoek, belichting, compositie, etc.
• Er is al vrij snel sprake van auteursrechtelijke bescherming. Deze drempel is dus vrij laag.

Citaatrecht

In beginsel is het auteursrecht absoluut en exclusief, maar er zijn een paar uitzonderingen daarop. Al die uitzonderingen staan in de wet. In die zin gaat het dus om een gesloten systeem van uitzonderingen. Het citaatrecht is een van die uitzonderingen. Als je een citaat van een auteursrechtelijk beschermd werk op de juiste manier gebruikt, dan hoef je geen toestemming te vragen aan de rechthebbende voor dat gebruik en is er dus (in dat geval) ook geen sprake van auteursrechtinbreuk. Je moet dan wel aan een paar voorwaarden voldoen:

1. Het werk (dit kan ook beeldmateriaal zijn) waaruit wordt geciteerd, moet rechtmatig openbaar zijn gemaakt;
2. Je mag niet meer gebruiken dan nodig. Het citaat mag geen versieringsfunctie hebben, maar het doel moet zijn, het bespreken of aanhalen van iets;
3. Je moet het letterlijk of direct overnemen en je mag het niet aanpassen of uit de context halen;
4. Bron- en naamsvermelding van de maker is verplicht, voor zover redelijkerwijs mogelijk.

In deze zaak kon Piet zich niet beroepen op het citaatrecht, omdat hij niet aan bron- of naamsvermelding van de fotograaf had voldaan.

Schadevergoeding bij auteursrechtinbreuk

Volgens artikel 27a van de Auteurswet kan de auteursrechthebbende in geval van inbreuk op zijn auteursrecht een vordering tot schadevergoeding instellen. Daarvoor is wel vereist dat de inbreukmaker wist of redelijkerwijs had moeten weten dat hij inbreuk pleegde. Ook dit is een vrij lage drempel. Je komt dus niet snel weg met het excuus dat je dit allemaal niet weet, want op zich moet iedereen de wet kennen. Het is ook geen excuus als je zelf geen professional bent of als je bijvoorbeeld geen winst maakt door het gebruik van de foto’s. Het feit dat foto’s direct na een sommatie worden verwijderd, maakt ook niet veel uit. De schade is dan al geleden.

Hoogte schadevergoeding inbreuk foto’s

Die hoogte van de schadevergoeding kan op twee manieren worden vastgesteld, namelijk:

1. rekening houdend met alle passende aspecten, zoals de negatieve economische gevolgen, waaronder winstderving, die de benadeelde partij heeft ondervonden, de onrechtmatige winst die de inbreukmaker heeft genoten, en in passende gevallen, andere elementen dan economische factoren, onder meer de morele schade die de rechthebbende door de inbreuk heeft geleden,

of, als alternatief voor het bepaalde onder a, in passende gevallen (bijvoorbeeld als de feitelijke schade moeilijk te bepalen is)

2. als een forfaitair bedrag, op basis van elementen zoals tenminste het bedrag aan royalty’s of vergoedingen dat verschuldigd was geweest indien de inbreukmaker toestemming had gevraagd om het desbetreffende intellectuele eigendomsrecht te gebruiken.

Licentievergoeding foto’s

Vaak kijken partijen naar wat ze (anders) voor het gebruik van de foto’s hadden kunnen vragen en nu dus zijn misgelopen. Procestijgers zoeken daarvoor vaak aansluiting bij hun eigen tarieven of de tarieven van de Stichting Foto Anoniem of DuPho. In de tarieven van laatstgenoemde partijen wordt gekeken naar de aard van het gebruik, de frequentie en het medium.

Toepassing tarieven Stichting Foto Anoniem

Het hof past vervolgens de tarievenlijst toe:

In de categorie ‘cultureel en educatief’ bedraagt de verschuldigde vergoeding (per Foto) € 180,- per jaar, uitgaande van maximaal 100.000 pageviews per maand en 72 dpi / 600×800 pixels. Dat de Foto’s langer dan een jaar zijn gebruikt of dat er sprake zou zijn geweest van meer pageviews of pixels is door [appellant] gelet op de gemotiveerde betwisting door [geïntimeerde] niet (voldoende) onderbouwd. [appellant] heeft niet toegelicht op grond waarvan daarnaast een additionele vergoeding verschuldigd zou zijn per afzonderlijk (bericht op / pagina van een) internetmedium waarop een Foto is gebruikt, waar [appellant] van uitgaat (prod. 50). Het hof ziet bij gebreke daarvan niet in dat de 2019-tarieven daar een basis voor bieden. De verschuldigde vergoeding voor het gebruik van de Foto’s door [geïntimeerde] wordt daarom vastgesteld op € 900,-.

ECLI:NL:GHDHA:2021:2410, r.o. 4.36

Voor het ontbreken van naamsvermelding moet Piet ook nog eens € 225 betalen.

Proceskosten

Piet wordt als de in het ongelijke gestelde partij in de proceskosten veroordeeld:

[geïntimeerde] zal als de grotendeels in het ongelijk gestelde partij worden veroordeeld in de proceskosten van [appellant] , zowel in eerste aanleg als in hoger beroep, begroot op de voet van 1019h Rv. De door [appellant] gespecificeerde kosten bedragen € 3.024,- in eerste aanleg en € 5.069,40 in hoger beroep. [geïntimeerde] heeft bezwaar gemaakt tegen de door de advocaat van [appellant] in rekening gebrachte kantoorkosten ter hoogte van 5%. Dat bezwaar wordt afgewezen. Kantoorkosten plegen door een advocaat ofwel apart in rekening te worden gebracht, veelal als een percentage rond de 5% van het gedeclareerde tarief, dan wel als onderdeel van het uurtarief. Gelet op het door de advocaat van [geïntimeerde] gehanteerde uurtarief variërend van € 275,- tot € 285,- is het in rekening brengen van 5% kantoorkosten, naast een door de advocaat van [appellant] gehanteerd uurtarief variërend van € 200,- tot € 220,- (dat inclusief 5% kantoorkosten zou neerkomen op € 210,- tot € 231,-) geenszins onredelijk te noemen. Voor het overige zijn de door [appellant] gespecificeerde proceskosten niet bestreden en blijven deze beneden de hier toepasselijke Indicatietarieven voor een eenvoudige bodemzaak.

ECLI:NL:GHDHA:2021:2410, r.o. 4.40

Het resultaat van de auteursrechtinbreuk is dat Piet dus € 1.125 + rente voor de inbreuk moet betalen en € 8.823,30 + rente aan proceskosten. Dat zijn veel huisbezoekjes.

Vragen over auteursrechtinbreuk?

Wil je de hele uitspraak over auteursrechtinbreuk lezen? Kijk dan op de website Rechtspraak.nl. Mocht je vragen hebben over een auteursrechtinbreuk, neem dan gerust contact met ons op.