Sinds 7 juni 2022 geldt in Nederland een transparantieplicht voor partijen die op grond van een daartoe strekkende overeenkomst muziek of andere kunst exploiteren. Deze transparantieplicht houdt kort gezegd in dat de exploitant van een werk aan de maker daarvan jaarlijks een overzicht moet geven van de volledige exploitatie van het werk. Zo kunnen makers checken of ze wel redelijk betaald worden voor hun werk. Deze regel zorgt in de praktijk voor nogal wat onzekerheid, want hoe maak je nou een goed overzicht? In dit artikel geven we een aantal inzichten mee.

Is het glas halfvol of halfleeg?

Is het glas halfvol of halfleeg? Dat ligt er maar net aan; hoe je het glas aantrof en wat er daarna gebeurde. Was het leeg en werd het voor de helft gevuld, dan is het halfvol. Was het vol en zit er nu nog maar een helft in, dan is het halfleeg. Door de transparantieplicht voor exploitanten weet je nu in ieder geval wie er wat in je glas heeft gestopt en wat eruit is gehaald.

Het auteurscontractenrecht

Maar eerst even terug: wat is het auteurscontractenrecht? Het auteurscontractenrecht komt uit 2015. Toen werd namelijk de Wet auteurscontractenrecht ingevoerd. Het doel was om de positie van de auteur of uitvoerend kunstenaar te versterken.

In 2019 kwam er nieuwe Europese regelgeving (Richtlijn over auteursrechten in de digitale eengemaakte markt: de DSM Richtlijn) waardoor het auteurscontractenrecht opnieuw werd aangepast. De regels hiervoor traden op 7 juni 2021 in werking, behalve de regel over de transparantieplicht. Die gold pas een jaar later.

Het auteurscontractenrecht is van toepassing op alle overeenkomsten die de exploitatie regelen tussen de auteur en zijn wederpartij.

De meeste regels uit het auteurscontractenrecht gelden vanaf de inwerkingtreding op 1 juli 2015.

Op welke contracten is de transparantieplicht van toepassing?

De transparantieplicht is van toepassing op contracten die de exploitatie regelen tussen auteur en wederpartij. Je kan daarbij denken aan een publishingovereenkomst of artiestenovereenkomst, maar dit zou ook kunnen gelden voor opdracht- en exploitatieovereenkomsten voor foto- en videografen.

Qua toepassingsbereik van de transparantieplicht geldt dat dit van toepassing is op alle lopende contracten. De plicht heeft echter geen terugwerkende kracht. Dat betekent dat het geldt voor de inkomsten die zijn gegenereerd vanaf 7 juni 2022. Soms wordt de exploitatie overgedragen aan een derde partij, bijvoorbeeld als licentie aan een ander (sub-)label of een lokale muziekuitgever. De transparantieplicht blijft dan bij de licentiegever rusten, maar de licentienemer kan verplicht worden de informatie te verschaffen.

Komt dit je bekend voor? Een soortgelijk geval speelde tussen mr. Probz en Sony. Je leest daar meer over in dit blog.

De transparantieplicht

Volgens de transparantieplicht moet de wederpartij aan wie de exploitatiebevoegdheid is overgedragen ten minste één keer per jaar aan de maker informatie verschaffen over de exploitatie van het werk. Even voor de duidelijkheid: exploitatie betekent het “uitbuiten van een werk”, dus er proberen winst of een bedrijfsvoordeel uit te halen. Dat hoeft geen directe winst te zijn overigens. Onder “exploitatie” wordt verder vaak verstaan het openbaar maken en verveelvoudigen van een werk. Openbaar maken gebeurt bijvoorbeeld door een werk ter beschikking te stellen aan het publiek. Onder verveelvoudigen valt kopiëren, maar ook vastleggen en aanpassen of bewerken.

Anyway, uit het jaarlijkse exploitatieoverzicht moet in ieder geval blijken wat voor inkomsten er uit die exploitatie zijn gegenereerd. Daarmee kunnen ze checken of hun vergoeding nog redelijk is. Het is belangrijk dat de informatie actueel, relevant en volledig is. Relevant houdt in dat de informatie alleen betrekking hoeft te hebben op de auteursrechten van het geëxploiteerde werk.

Hoe dit er in de praktijk uitziet voor de muziekindustrie is nog niet helemaal duidelijk en zal van geval tot geval bekeken moeten worden. Hopelijk komen daarvoor wel snel richtlijnen. Wij denken daar in ieder geval graag over mee. Een van de problemen van de creatieve industrie is dat het nu erg ondoorzichtig is wat er met kunst wordt verdiend en ontvangen en hoe je dat kan of moet bewijzen. Want; hoe weet je nou of een statement klopt?

Uitzonderingen

Er bestaan echter ook een aantal uitzonderingen op de transparantieplicht. Het geldt dus niet altijd. Een opluchting voor exploitanten en een beetje pech voor de makers en artiesten. Het gaat uiteindelijk om een balans tussen belangen. Zo kan het zijn dat de administratieve last voor de exploitant te hoog is in verhouding tot de opbrengsten.

Daarom kan de informatie in die gevallen beperkt worden tot wat er redelijkerwijs verwacht mag worden. De exploitant moet dat bewijzen.

Ook kan het zijn dat de bijdrage van de maker aan het werk significant klein is. Dan geldt de informatieverplichting niet.

Wel kan er later sprake zijn van een bestseller, bijvoorbeeld als het werk veel meer populariteit krijgt dan verwacht. De overeengekomen vergoeding staat dan misschien niet meer in verhouding tot de opbrengsten. De maker kan dan aanspraak maken op de bestseller-bepaling in art. 25d van de Auteurswet. Daarvoor moet de maker met een financieel overzicht aantonen dat zijn vergoeding niet meer redelijk is. Hoewel hij daar dus eerst geen aanspraak op kon maken, moet hij die informatie nu wel hebben. De exploitant moet dus ook voor die gevallen voor de zekerheid een administratie bijhouden.

Voorbeelden

a) Je kan je voorstellen dat als er per maand maar € 100 wordt ontvangen uit exploitatie en het optuigen van een administratiesysteem € 80 per maand kost, dat het dan niet helemaal redelijk is om dat op die manier te doen.

b) Het lijkt ons belangrijk dat het zoveel mogelijk te verifiëren is wat er binnenkomt en uitgaat en dat er een soort profit & loss-achtige berekening is.

c) Stel dat iemand bijvoorbeeld alleen één zin heeft geschreven, die maar één keer voorkomt, niet heel belangrijk of kenmerkend is en het nummer 8 minuten duurt, dan is het wellicht onredelijk om daarvoor (voor dat aandeel) een hele transparantieplicht te eisen. We denken dat dan kan worden volstaan met een verwijzing naar wat de hoofdschrijver of hoofdartiest krijgt. Één en ander uiteraard wel volgens contract.

Transparantieplicht (en -recht) in de praktijk

Het lastige is dat het niet goed te checken is door de maker of hij wel een redelijke vergoeding krijgt. De vergoeding is afhankelijk van de totale opbrengst. Die is door de maker vrijwel niet te achterhalen. Het enige wat de exploitant kan doen is een zo duidelijk mogelijk beeld geven van de opbrengsten, kosten en vergoeding. Deze houden onder andere in (voor zover van toepassing):

➤ Totale opbrengsten:

▸Prijs van het werk
▸Hoeveelheid verkocht/gestreamd/gedownload
▸Begin- en eindvoorraad

➤ Vergoeding:

▸Hoogte van de vergoeding (in prijs of percentage)
▸Grondslag van de vergoeding
▸Verschil in vergoeding voor verschillende vormen van exploitatie (e-book/fysiek boek of streaming/download van een nummer)

➤ Algemene kosten:

▸Retail korting percentages
▸Buitenland exploitatie Investeringen in marketing Investeringen in merchandise
▸Bedragen van verstrekte voorschotten
▸Eventuele prijswijzigingen

Al met al moet het voor de maker duidelijk zijn waar al het geld heen is gegaan en wat voor percentage voor de maker overblijft.

Buitenlandse contractspartijen

De transparantieplicht uit de Nederlandse Auteurswet is van toepassing op exploitatiecontracten die:

1) Worden beheerst door Nederlands recht;
2) Als er geen jurisdictie is gekozen, zou worden beheerst door Nederlands recht;
3) Door buitenlands recht worden beheerst, maar de exploitatiehandelingen vinden voornamelijk in Nederland plaats.

Engelse contractspartij

Bovenstaande betekent in het geval van een Engelse contractspartij dat de toepassing van de transparantieplicht afhangt van 1) wat er in je contract staat; en 2) wat het internationaal recht bepaalt.

Optie 1

Als je een liedje hebt gemaakt dat voornamelijk in het Verenigd Koninkrijk wordt geëxploiteerd (bijvoorbeeld omdat het daar voor een reclame wordt gebruikt) en je hebt geen toepasselijk recht in het contract afgesproken, dan zal de Rome I-Verordening bepalen dat het toepasselijke recht bepaald wordt door de partij die de kenmerkende prestaties verricht. Dan zal je snel op het Nederlands recht komen, want de auteur heeft in beginsel het meeste werk verricht. Maar je kan ook betogen dat de exploitatie met name vanuit het land van tabbloids, Diana en corky’s komt. Dit wordt anders wanneer de wederpartij ook merchandise verkoopt tijdens een tour en andere werkzaamheden verricht. De kenmerkende prestatie komt dan langzaam bij de wederpartij te liggen. In de praktijk is dit soms moeilijk vast te stellen. Een rechtskeuze is daarom aan te raden.

Optie 2

Is er wel voor Engels recht gekozen, maar liggen de exploitatiehandelingen voornamelijk in Nederland, dan bepaalt het auteurscontractenrecht dat Nederlands recht van toepassing is. Dat lijkt tegenstrijdig met het internationaal recht zoals afgesproken in de Rome 1-Verordening. Deze Verordening bepaalt echter dat er toch sprake kan zijn van Nederlands recht als alle overige omstandigheden (bijvoorbeeld de exploitatiehandelingen) wijzen naar Nederland. Dat versterkt je positie als maker nogal.

Maar goed; het is voer voor discussie.

Duitse contractspartij

In het geval van een Duitse contractspartij kan de maker wellicht ook rechten ontlenen uit de Europese regelgeving. Duitsland is een lidstaat en dus gebonden aan de regels van de DSM Richtlijn. Daarom moet een Duitse contractspartij ook gewoon informatie verschaffen zoals in Nederland. Het is de bedoeling dat Duitsland de transparantieplicht uit artikel 19 van de DSM Richtlijn ook heeft omgezet in nationale regelgeving. Daar zijn lidstaten zelf verantwoordelijk voor. Heeft Duitsland de regels niet omgezet dan kan je als contractspartij niet zomaar naar de Europese rechter stappen. Richtlijnen hebben namelijk geen directe werking. Je kan er alleen rechten uit ontlenen indien de regels onvoorwaardelijk, voldoende duidelijk en nauwkeurig zijn. Conclusie: de regel geldt door heel Europa, maar bij welke rechter je moet zijn als het misgaat, is een vrij complexe aangelegenheid.

Kan ik onder de transparantieplicht uit?

Nee. Het auteurscontractenrecht is namelijk van dwingend recht. Je kan er dus, behoudens de door de wet bepaalde uitzonderingen (zie hierboven), niet onderuit komen. Het betekent ook dat je niet in het contract kan bepalen dat er ander recht van toepassing is op het contract. Dat zou het allemaal wel heel makkelijk maken natuurlijk.

Hetzelfde geldt voor de volgende, vernietigbare bepalingen die we nog weleens in “slimme” contracten tegenkomen:

Dit is een redelijke / billijke vergoeding.

Het auteurscontractenrecht is op deze overeenkomst niet van toepassing.

Auteur ziet af van het vorderen van een aanvullende vergoeding.

Artiest heeft geen recht op inzage van de boeken van Label.

De wens om alles “100% waterdicht” te hebben of een “contract dicht te timmeren” kan wat dit betreft niet in vervulling gaan.

Tip voor de exploitant (label, publisher, etc.)

Afhankelijk van welke werken en opnamen je exploiteert (boeken, muziek, films, etc) zal je een overzicht moeten bijhouden dat duidelijk weergeeft waar alle opbrengsten heengaan. Dat geldt ook voor makers die je met een eenmalig bedrag hebt afgekocht. Als je de exploitatie aan een derde partij hebt uitbesteed, dan zal die derde partij ook een overzicht moeten bijhouden. Is dat een buitenlandse partij, dan is deze niet gebonden aan Nederlandse regelgeving. Probeer dus waar mogelijk Nederlands recht van toepassing te verklaren op contracten.

Tips voor makers en uitvoerend artiesten

Hoe vervelend het ook is, ook als maker zal je goed je administratie moeten bijhouden. Check daarom altijd de overzichten die je hoort te krijgen of vraag daar om. Denk je dat je onderbetaald wordt of is er sprake van een bestseller, dan kan je wellicht recht hebben op een verhoging van de vergoeding.

Als je bewust bent van je rechten, contracten en inkomsten, dan kun je slimmere deals sluiten. Slimmere deals leiden tot meer inkomsten en minder risico. Dat leidt weer tot meer vrijheid en meer vrijheid tot meer creativiteit.

Vragen over de transparantieplicht?

Mocht je niet zeker zijn of je redelijk betaald wordt of heb je andere vragen met betrekking tot je financiële overzicht, dan kan je altijd contact met ons opnemen.