Op grond van het copyright kan een maker van een werk, zijn werk beschermen tegen onrechtmatige exploitatie van dat werk door een ander. In dit korte artikel leggen we je uit hoe het auteursrecht ook alweer in elkaar zit.

Wat is een “werk” in de zin van de Auteurswet?

Om als “werk” in de zin van de Auteurswet gekwalificeerd te worden, moet het gaan om een creatie van kunst, wetenschap of bijvoorbeeld letterkunde. Het moet daarnaast gaan om een werk met een eigen, oorspronkelijk karakter, dat het stempel van de maker draagt. Hiervan is sprake als een menselijke maker een werk op een creatieve manier tot stand brengt en zijn persoonlijkheid in het werk weerspiegelt. Deze eisen komen voort uit vaste rechtspraak over dit onderwerp.

Wil je weten hoe dit specifiek geregeld is met betrekking tot muziek? Lees dan dit artikel of check deze pagina. Voor VJ’s heb ik speciaal dit artikel geschreven. Fotografen kunnen zich hier inlezen. Alle links openen op een nieuw tabblad, dus klikken maar!

Geen registratie copyright vereist

Copyright hoef je niet te registreren. Soms wordt vastleggen verward met registreren, maar dat zie ik als twee verschillende dingen. Vastleggen gaat eerder om het uitwerken van een idee in een waarneembare vorm. Denk aan het uitschrijven van een script of juist het vastleggen van een werk op een gegevensdrager. Bijvoorbeeld; wanneer een compositie of tekst muzikaal wordt uitgevoerd en wordt vastgelegd op een masteropname.

Waarom wordt copyright in Amerika soms wel geregistreerd?

Registratie van een auteursrechtelijk beschermd werk is niet noodzakelijk om het werk te beschermen. Toch heeft registratie een aantal voordelen:

1. Inbreukprocedures: Registratie is een noodzakelijke voorwaarde voor Amerikaanse eigenaars van auteursrechten om een vordering wegens inbreuk op het auteursrecht in te stellen bij een federale rechtbank. Voor buitenlandse auteursrechthebbenden geldt dat zij hun Amerikaanse auteursrechten niet hoeven te registreren voordat ze een rechtszaak aanspannen.
   
2. Bewijs van geldigheid: Als een registratieaanvraag binnen vijf jaar na de eerste publicatie van het werk wordt ingediend bij het US Copyright Office, vormt het registratiecertificaat dat door het Office wordt uitgegeven bewijs van de geldigheid van het auteursrecht en van de feiten die in het registratiecertificaat worden vermeld. Dit kan belangrijk zijn als er een zaak wordt aangespannen over inbreuk op het auteursrecht met betrekking tot het werk.
   
3. Schadevergoeding: Om in aanmerking te komen voor de toekenning van wettelijke schadevergoedingen en vergoedingen voor juridische kosten in een auteursrechtinbreukzaak moet het auteursrechtelijk beschermde werk in beginsel geregistreerd zijn voordat de inbreuk begint.

In Nederland kun je auteursrecht niet registreren. Je kan wel een datumstempel aanvragen via een i-DEPOT. Hiermee kun je aantonen dat je op datum-X een bepaald idee of uitwerking daarvan hebt. Maar, dat zegt niets over het auteursrecht zelf.

Wie is de auteursrechthebbende?

De maker van het werk is in beginsel de rechthebbende, maar er zijn wat uitzonderingen op die regel. Een belangrijke uitzondering is wanneer een werknemer een werk maakt in de uitoefening van zijn arbeidsovereenkomst. In dat geval wordt de werkgever geacht de rechthebbende te zijn. Om die situatie na te bootsen bij zzp’ers wordt soms een work for hire-constructie gebruikt. Dit heeft een zelfde effect, maar dan zonder de arbeidsrechtelijke bescherming voor de zzp’er. Een andere uitzondering is een werk dat onder leiding en toezicht van een ander tot stand komt en de maker puur uitvoerende is, zoals bij de Hollandse meesters het geval was en wat regelmatig bij andere beeldende kunsten en mode voorkomt.

Overdracht en licentie van copyright

Auteursrecht kan geheel of gedeeltelijk worden overgedragen. Dit moet door middel van een ondertekende overeenkomst. Je lees er hier meer over. Ook kun je alleen toestemming geven om “iets” met jouw auteursrecht te doen. Dit kan exclusief of niet-exclusief zijn. Deze toestemming wordt een licentie genoemd. De licentie kan toezien op het gehele of een deel van het auteursrecht. Denk aan het geven van toestemming voor het bewerken van een foto, maar alleen zolang de foto op Instagram komt te staan. Dit is dan een beperkte licentie. De foto mag dan niet voor LinkedIn worden gebruikt.

Exploitatie van copyright

De maker van een auteursrecht beschermd werk heeft het exclusieve recht om over de exploitatie daarvan te beslissen. Met exploitatie wordt meestal bedoeld het geheel of gedeeltelijk openbaarmaken of verveelvoudigen. Als je niet zelf je werk exploiteert, maar je wil wel dat het gebeurt, dan kun je iemand anders toestemming en opdracht daarvoor geven. Dit doe je idealiter via een contract.

Openbaarmaking van auteursrechtelijk beschermde werken

Bij openbaarmaking gaat het bijvoorbeeld om het ter beschikking stellen aan het publiek, bijvoorbeeld door een liedje te laten horen of een foto of video te publiceren. Je mag dus niet zomaar een foto die door iemand anders is gemaakt, op jouw Instagram profiel zetten. Dit geldt ongeacht of je daar geld aan verdient of niet. 

Verveelvoudiging; wat is dat?

Bij verveelvoudiging gaat het om het vastleggen, kopiëren en bewerken van een werk. Je kan hierbij denken aan het maken van een remix. Maar, ook het simpelweg maken van kopieën van een werk, bijvoorbeeld door dit op cd vast te leggen en die cd te kopiëren valt hieronder.

Inbreuk op copyright

Als een ander zonder toestemming gebruik maakt van het werk van de maker, dan levert dat doorgaans een inbreuk op. De vraag of er sprake is van inbreuk wordt getoetst aan het zogenaamde “totaalindrukkencriterium”. Bij een een-op-een kopie is die toets uiteraard vrij makkelijk. Maar als het gaat om een werk wat op het originele werk lijkt of waarin delen van dat werk terugkomen, dan moet worden gekeken of het (vermeend) inbreukmakende werk in dusdanige mate de auteursrechtelijk beschermde elementen van het originele werk bevat dat de algehele indruk met elkaar overeenkomt. Soms kan een verzameling onbeschermde elementen als verzameling wel weer beschermd zijn. 

Internationale geschillen over copyright

Bij internationale auteursrechtgeschillen geldt dat makers van lidstaten die zijn aangesloten bij de Berner Conventie, in elke lidstaat een beroep kunnen doen op de bescherming die auteursrechthebbenden in die lidstaat hebben. Hiervoor is vereist dat het werk van de maker in het land van oorsprong beschermd is op grond het het lokale auteursrecht. Dit wordt het “materiële reciprociteit” genoemd. Een gevolg van dit beginsel is dat een werk in het land van oorsprong wel beschermd is en in Nederland niet, maar dat de maker hier dan toch beschermd is. In de muziekindustrie heeft dit al tot belangrijke, ingewikkelde en voor Nederland vooral wrange rechtspraak geleid. Lees hier meer over bijvoorbeeld het RAAP / PPI-arrest.

De tekst van de Berner Conventie staat hier. Via deze link vind je een overzicht van de aangesloten lidstaten.

Vragen over copyright?

Heb je vragen over jouw auteursrecht? Neem gerust contract op met onze specialisten voor de adviesmogelijkheden.

Waar in dit artikel het voornaamwoord “zijn” staat, kan ook haar of hen worden gelezen.