Dit artikel gaat over de zogenaamde “relatieve bevoegdheid” van de rechter. Dit gaat over de vraag bij welke rechtbank je een zaak moet aanbrengen. Relatieve bevoegdheid (soms ook wel “relatieve competentie” genoemd) gaat dus over arrondissementen en locaties die over een geschil mogen oordelen. Het gaat dus niet om het soort rechtbank, zoals de kantonrechter, civiele rechter, het gerechtshof of de Hoge Raad. Want, dat leerstuk wordt de “absolute bevoegdheid” genoemd.

Woonplaats van de gedaagde

De regels voor de relatieve bevoegdheid (van bijvoorbeeld Rechtbank Amsterdam of Rechtbank Oost-Brabant) staan in beginsel in artikel 99 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering, ook wel afgekort als “Rv”. In dat artikel staat dat in beginsel de rechtbank van de woonplaats van de gedaagde partij bevoegd is om kennis te nemen van geschillen.

Plaats waar schadebrengend feit zich heeft voorgedaan

In zaken die gaan over een onrechtmatige daad, is ook de rechtbank bevoegd van de plaats waarin de onrechtmatige daad heeft plaatsgevonden. Dit staat dan weer in artikel 102 Rv.

Gezamenlijke behandeling

Als een rechter ten aanzien van een van de gezamenlijk in het geding betrokken gedaagden bevoegd is, is die rechter ook ten aanzien van de overige gedaagden bevoegd. Voorwaarde daarbij is wel dat er tussen de vorderingen tegen de onderscheiden gedaagden een zodanige samenhang bestaat, dat redenen van doelmatigheid een gezamenlijke behandeling rechtvaardigen. Dit is bepaald in artikel 107 Rv.

Stel, twee partijen worden gedagvaard. Partij A is gevestigd in Amsterdam en partij B is gevestigd in Rotterdam. Dan kun je de rechtszaak aanbrengen bij zowel Rechtbank Amsterdam als Rechtbank Rotterdam. Voorwaarde is dat de zaken en vorderingen over hetzelfde gaan.

Het zou bijvoorbeeld gek zijn als de rechter in Rotterdam zegt dat iets niet is toegestaan en de rechter in Amsterdam zegt dat iets wél is toegestaan, terwijl het over zo’n beetje hetzelfde voorval gaat.

Daarnaast is het niet heel economisch om over ongeveer hetzelfde bij twee rechtbanken te procederen. Niet alleen vanwege de mogelijkheid dat er dan andere uitkomsten zouden kunnen ontstaan, maar ook vanwege economische redenen.

Keuze in een contract

In artikel 108 Rv staat dat partijen ook in een overeenkomst kunnen kiezen welke rechter bevoegd is. Dit wordt een “forumkeuzebeding” genoemd. Je kiest welk ‘forum’ ofwel welke rechtbank bevoegd is om kennis te nemen van geschillen die voortvloeien uit een overeenkomst of tussen de partijen bij die overeenkomst in het algemeen.

De keuze voor de competentie van een rechtbank gaat in de meeste gevallen boven de in de wet geregelde bevoegdheid.

Incidenteel verweer: rechtbank onbevoegd

Stel, je bent het als gedaagde niet eens dat je voor een bepaalde rechtbank bent gedagvaard. Dan moet je – voor alle andere verweren tegen de dagvaarding – een beroep doen op de relatieve onbevoegdheid van de rechtbank. Als je in Rotterdam woont en je bent gedagvaard voor de rechter in Amsterdam, dan zou dit een rol kunnen spelen.

Als de rechter het eens is met het verweer dat hij/zij niet bevoegd is, dan moet de rechter de zaak doorverwijzen naar de rechtbank van de plaats die wél bevoegd is om kennis te nemen van het geschil in kwestie.

Voeging van meerdere rechtszaken

Je kan als eisende partij ook aan de rechter vragen om meerdere zaken tegelijk te behandelen. Dit kan handig zijn als voor dezelfde rechter tussen dezelfde partijen en over hetzelfde onderwerp tegelijkertijd zaken spelen. Een andere mogelijkheid is als voor dezelfde rechter zaken aanhangig zijn die erg op elkaar lijken.

Verwijzing van eerdere rechtszaken

In artikel 220 Rv staat:

In zaken die reeds eerder bij een andere gewone rechter van gelijke rang aanhangig zijn gemaakt tussen dezelfde partijen over hetzelfde onderwerp, of in geval de zaak verknocht is aan een zaak die reeds bij een andere gewone rechter van gelijke rang aanhangig is, kan de verwijzing naar die andere rechter worden gevorderd. 

Dus als de ene dagvaarding bij de kantonrechter in Oost-Brabant is aangebracht en de andere dagvaarding bij de kantonrechter in Zaanstad (en aan de voorwaarden is voldaan), dan kun je als eiser vragen of één van die twee rechtbanken allebei de zaken behandeld. Dat scheelt in reistijd en proceskosten.

Wat betekent “verknochtheid?”

“Verknochtheid” betekent dat de zaken verband houden met elkaar. De zaken hoeven niet tussen dezelfde partijen te gaan. Het gaat dus om de inhoud. Er is sprake van verknochtheid als het handig is om de zaken tegelijk te behandelen. Je kan daarbij denken aan het voorbeeld wat al is aangehaald over de verschillende vonnissen tussen rechtbanken. Die rechtsonzekerheid moet voorkomen worden. Het kan echter ook gaan om het makkelijker maken van bewijslevering. Hiervan kan sprake zijn als je de stukken anders bij twee rechtbanken zou moeten indienen, terwijl het eigenlijk om hetzelfde gaat.

Informele rolvoeging

Tot slot is er nog de mogelijkheid van wat ze “informele rolvoeging” noemen. Dit gaat over het tegelijk behandelen en tegelijk beslissen in twee zaken die erg op elkaar lijken. Dit is niet in de wet geregeld. Verwijzing (artikel 220 Rv) en ‘die andere’ voeging (artikel 222 Rv) zijn dat wel

Arrondissement rechtbank

Wil je kijken naar welke rechtbank je moet gaan? Check dan dit overzicht op de website van De Rechtspraak.

Waarom dit allemaal van belang is? Reistijd en kosten.

In welk land moet je zijn?

Het gaat de reikwijdte van dit artikel te buiten om ook te beschrijven welke rechter in welk land bevoegd is om kennis te nemen van geschillen. Als je Google dagvaardt in de EU en Google zit in Ierland, moet je dan naar Ierland of kun je onder omstandigheden dan ook bij Rechtbank Amsterdam terecht? Dat soort vragen.

Vragen en advies?

Heb je een geschil en wil je een procedure beginnen? Of ben je gedagvaard, maar ben je van mening dat dit niet bij de juiste rechtbank is gebeurd? Neem gerust contact op met ons team van ervaren advocaten om jouw zaak en de bevoegdheid van de rechter te bespreken.